Nhiệm vụ bí mật của Giáo hội: Ngoại giao Vatican

Victor Gaetan, tác giả của một cuốn sách mới về ngoại giao Vatican cho biết: “Trọng tâm của ngoại giao Kitô giáo là sự hòa giải giữa mọi người, đặc biệt là những người có truyền thống hoặc lịch sử khác nhau,” Victor Gaetan, tác giả của một cuốn sách mới về ngoại giao Vatican.

Nhà ngoại giao của Chúa: Giáo hoàng Francis, Ngoại giao Vatican và Armageddon của Mỹ , được xuất bản bởi Rowman & Littlefield, là tổng quan về sự nhấn mạnh bất ngờ của Giáo hoàng Francis đối với các mối quan hệ quốc tế. Cung cấp một phần sơ lược về lịch sử ngoại giao lâu dài của Giáo hội, Gaetan cho thấy cách thức và lý do hoạt động của nó, đồng thời đưa ra sự tương phản với các quyết định quốc tế gần đây của Hoa Kỳ.
Gaetan, người gốc Romania, là phóng viên lâu năm của các tạp chí và tạp chí định kỳ như National Catholic Register, Foreign Affairs và tạp chí America. Ông có bằng tiến sĩ từ Đại học Tufts về hệ tư tưởng trong văn học.
Ông đã chia sẻ một số hiểu biết với Aleteia về tầm quan trọng của Giáo hội đối với ngoại giao và một số thành công gần đây cũng như triển vọng tương lai cho sứ mệnh dưới thời Đức Thánh Cha Phanxicô.
Tôi tưởng tượng rằng hầu hết mọi người khi họ nghe bạn nói về Giáo hội Công giáo, nghĩ về giáo hoàng, giám mục, linh mục, nghi lễ, v.v … Tôi không nghĩ ngoại giao là điều đầu tiên xuất hiện trong tâm trí của hầu hết mọi người. Khi nào Giáo hội tham gia vào “công việc kinh doanh” này?
Hãy nhớ những gì đã xảy ra vào Lễ Ngũ tuần? Những người từ xa lạ tụ tập tại Giê-ru-sa-lem có thể hiểu được các môn đồ, bất chấp rào cản ngôn ngữ. Trọng tâm của ngoại giao Cơ đốc là hòa giải giữa mọi người, đặc biệt là những người có truyền thống hoặc lịch sử khác nhau. Nó được nung nấu trong Tin Mừng: Chúa Kitô đã sai các tông đồ đi “làm môn đệ muôn dân” (Mt. 28: 18-20).
Trong thời gian cần thiết, Giáo hội Công giáo đã thể chế hóa chính sách ngoại giao. Năm 325, Giáo hoàng Sylvester cử ba người hợp pháp, trong đó có một giám mục, đại diện cho ông tại Hội đồng Nicaea, do Hoàng đế Constantine triệu tập.
Nhanh chóng chuyển tiếp sang Kitô giáo thời trung cổ, khi sự hòa giải của giáo hoàng được kêu gọi để giải quyết vô số bất đồng chính trị và các câu hỏi về lãnh thổ trên khắp châu Âu. Rôma đã triển khai một loạt các giải pháp giải quyết vấn đề giáo sĩ, tất cả đều đại diện cho giáo hoàng. Hệ thống đại diện ngoại giao đó đã trở thành cơ sở cho nền ngoại giao liên quốc gia hiện đại – cho đến ngày nay.
Đường lối ngoại giao này được thực hiện theo những phương thức nào?
Chủ yếu thông qua các sứ thần – tiếng Vaticanese cho các đại sứ. Họ là đại diện cá nhân của Giáo hoàng cho một chính phủ nước ngoài hoặc một nhóm đa phương như Liên hợp quốc. Sứ thần cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc giúp Vatican tuyển chọn các giám mục. Tòa thánh có quan hệ song phương với 183 quốc gia. Hai người mới được thêm vào dưới thời Đức Phanxicô là Mauritania và Myanmar.
Các sứ thần thu thập thông tin về những gì đang xảy ra ở mỗi quốc gia – chính trị và đời sống Giáo hội – báo cáo lên Giáo hoàng thông qua Ban Thư ký Nhà nước của Vatican. Một sứ thần (từ tiếng Latinh có nghĩa là “sứ giả”) có thể dựa vào “trí thông minh” bên cạnh từ các giám mục, linh mục, cộng tác viên tôn giáo và giáo dân. Về mặt ngoại giao, Giáo hội Công giáo không giống như một hệ thống cấp bậc cứng nhắc, mà giống như một mạng lưới nhanh nhẹn.
Ngoại giao của Giáo hoàng có những thuận lợi và khó khăn gì so với các quốc gia thế tục?
Bí mật là một lợi thế to lớn trong ngoại giao. Các nhà ngoại giao của Tòa thánh thề sẽ không bao giờ tiết lộ những gì họ biết. Và vì Thành phố Vatican không phải là một nền dân chủ, nên không có công dân nào kêu gào để tìm hiểu những gì đang xảy ra đằng sau hậu trường. Các nhà ngoại giao thế tục cho tôi biết các sứ thần là một trong những đồng nghiệp kín đáo nhất của họ, khiến họ đặc biệt đáng tin cậy.
Nhưng đoàn ngoại giao của Vatican là rất nhỏ so với các cường quốc khác trên thế giới. Một đại sứ quán lớn của Vatican (gọi là sứ thần) có thể có tới năm linh mục, như ở Washington, DC, nhưng hầu hết chỉ có hai: một sứ thần và thư ký của ngài. Ngược lại với đại sứ quán Hoa Kỳ hoặc Anh ở một thủ đô như Paris: Bạn sẽ tìm thấy hàng trăm nhân viên và hàng chục nhà ngoại giao cấp cao ở đó.
Ngoại giao của Giáo hoàng có thể đạt được điều gì mà các nỗ lực ngoại giao của các quốc gia không có khả năng thành công? Bất kỳ ví dụ nào mùa xuân để tâm trí?
Vì Tòa Thánh có ít quyền lợi vật chất – chỉ là một lãnh thổ nhỏ bé và không có nền kinh tế thực sự – nên có thể tự do nhìn thấy sự thật của các tình huống tạm thời. Khi một giáo hoàng được tôn trọng cao, như Giáo hoàng Francis, các nhà ngoại giao thế tục đôi khi trì hoãn thẩm quyền đạo đức của ông ấy về cơ bản là các vấn đề chính trị.
Ví dụ, khi Cuba và Hoa Kỳ đi đến bế tắc trong việc đàm phán về một phương thức mới để liên hệ với nhau, chính Đức Phanxicô đã đưa hai quốc gia vào cùng một trang. Các cuộc đàm phán cuối cùng được tiến hành tại Apostolic Palace vào năm 2014. Sự ngờ vực sâu sắc đã ngăn cản những kẻ chống đối lâu năm đồng ý, vì vậy Vatican đã bước vào với tư cách là một quyền lực cao hơn với quyền buộc mỗi bên phải chịu trách nhiệm.
Tương tự, Giáo hoàng John Paul II và nhóm ngoại giao của ông đã ngăn chặn chiến tranh giữa Argentina và Chile qua Kênh Beagle vào năm 1978. Phải mất bảy năm để xây dựng một hiệp ước, được cả hai quốc gia ký kết tại Rome, nhưng thỏa thuận đã kéo dài cho đến ngày nay.
Chính sách ngoại giao của Tòa thánh đã mang một sức sống mới dưới thời Đức Thánh Cha Phanxicô chưa?
Trong khoảng thời gian từ năm 1914 đến năm 1978, mọi giáo hoàng đều rời khỏi cơ quan ngoại giao của Vatican, điều này đã định hình sâu sắc Giáo hội hiện đại. Nhưng Francis đến với không có kinh nghiệm như vậy, vì vậy không có lý do gì để mong đợi anh ta sẽ xuất sắc. Đức Hồng Y Jorge Bergoglio không thích đi du lịch với tư cách là một tổng giám mục vì ngài không thích xa mi esposa (vợ tôi), như ngài gọi là giáo phận của mình.
Nhưng Đức Phanxicô chứng tỏ có sở trường trong việc vun đắp các mối quan hệ quốc tế. Kinh nghiệm của ông quản lý một trật tự tôn giáo dưới một chế độ độc tài tàn bạo; những nguyên tắc duy tâm đã bẻ cong, sáng suốt thần bí của ông trong khi nhấn mạnh vào sự hiện thực hóa cụ thể; sự độc lập của anh ấy với tư cách là một người đàn ông đến từ miền Nam Toàn cầu, không có tư duy Chiến tranh Lạnh; và định hướng truyền giáo mà anh chia sẻ với các tu sĩ Dòng Tên khác đã kết hợp để chuẩn bị tốt cho anh cho sự tham gia sâu rộng ở hậu trường của Giáo hội Công giáo trong nền chính trị thế giới đương đại.
Đức Phanxicô đã đến thăm Iraq trong năm nay, và thậm chí còn có tin nói về việc ngài đã đi du lịch đến Bắc Triều Tiên. Dựa trên hồ sơ theo dõi ngoại giao của triều đại giáo hoàng hiện tại cho đến nay, bạn có thấy trước được bất kỳ điều ngạc nhiên nào nữa trong cửa hàng, chẳng hạn như một chuyến thăm của Giáo hoàng tới Nga hoặc Trung Quốc?
Francis nhất quyết đến Iraq – chống lại lời khuyên của hầu hết các chuyên gia ngoại giao và đặc biệt là an ninh xung quanh ông. Nó chứng tỏ rằng đối với Đức Thánh Cha, an toàn cá nhân ít quan trọng hơn sứ mệnh. Và đâu là điểm sáng của chính sách ngoại giao của Giáo hội? Chủ yếu là hòa bình – hòa bình và hòa giải, tạo điều kiện cho hòa bình.
Vì vậy, tôi nghĩ hình dung Đức Phanxicô đi du lịch đến Bắc Triều Tiên sẽ dễ dàng hơn là đến Trung Quốc hay Nga. Đức Phanxicô và Đức Hồng y Pietro Parolin (người thay thế Đức Thánh Cha về chiến lược ngoại giao) đã âm thầm gắn bó với Hàn Quốc một cách mạnh mẽ kể từ năm 2014, khi Đức Phanxicô đến thăm bán đảo bị chia cắt trong chuyến công du đầu tiên tới châu Á. Tổng thống Moon Jae-in và phu nhân là những người Công giáo sùng đạo. Và Giáo hội ở Hàn Quốc là cộng đồng Công giáo phát triển nhanh nhất ở Châu Á. Một chuyến thăm của Giáo hoàng tới Triều Tiên – “vùng ngoại vi” cuối cùng, để sử dụng thần chú của Đức Phanxicô – có thể khởi động lại các cuộc đàm phán hòa bình. Thêm vào đó, Giáo hội Công giáo Hàn Quốc rất mạnh mẽ, tôi có thể thành thật tưởng tượng họ cầu nguyện điều này thành hiện thực.
Những mối đe dọa nào tồn tại đối với tương lai của chính sách ngoại giao của Giáo hoàng, đặc biệt là khi thế giới (ít nhất là ở phương Tây) dường như đang ngày càng trở nên thế tục? 
Giáo hoàng Francis đã chỉ trích các chính phủ phương Tây và LHQ vì đã áp đặt “tư tưởng giới tính” và các kế hoạch cánh tả khác lên các quốc gia truyền thống. Giáo hội đã liên minh với các quốc gia đa số theo đạo Hồi để ngăn chặn các nỗ lực nhằm tạo ra “quyền” phá thai dưới lá cờ của Liên Hợp Quốc, chẳng hạn như tại Hội nghị Quốc tế về Dân số và Phát triển năm 1994 ở Cairo. Lấy những lập trường này khiến Giáo hội Công giáo trở thành mục tiêu của các lực lượng chính trị được tổ chức tốt, những người có thể làm bật lên địa vị độc tôn của Giáo hội với tư cách là quan sát viên thường trực, tham gia đầy đủ tại LHQ.
Quyền tối cao của Giáo hội Công giáo là thứ mang lại cho Đức Thánh Cha một tấm vé gia nhập hệ thống quốc tế. Chúng tôi là tôn giáo thế giới duy nhất được công nhận là có chủ quyền theo luật pháp quốc tế. (Cả một chương của Nhà ngoại giao của Chúa được dành để giải thích điều này.) Tôi sợ rằng ngay cả những người Công giáo cũng không hiểu rõ hiện trạng để bảo vệ nó. Vì vậy, Rôma có thể dễ bị tấn công trước các cuộc tấn công vào chủ quyền của Giáo hội, đó là điều làm cho hoạt động ngoại giao của chúng ta trở nên đặc biệt hiệu quả