Tìm hiểu Công giáo và chính thống giáo

Đức ông Manuel Nin giải thích về các điểm khác biệt và điểm chung giữa công giáo và chính thống giáo. Đức ông Manuel Nin, thuộc Dòng Thánh Bênêđictô (OSB). Ngày 2 tháng 2-2016, Đức ông Nin được chỉ định làm Giám mục Chuẩn giáo phận cho các tín hữu công giáo thuộc nghi thức byzantin ở Hy Lạp, một trong những cộng đồng nhỏ của Giáo hội Công giáo Đông phương có 6 000 thành viên. Đức ông Nin ở tại Athena.

Thứ sáu 12 tháng 2-2016 là ngày đầu tiên trong lịch sử, một giáo hoàng công giáo và một Thượng phụ Chính thống Nga gặp nhau. Một cuộc gặp gỡ có tầm quan trọng còn hơn là “ngôn sứ”, một cuộc gặp ở Cuba, một vùng đất “trung lập,” xa Âu Châu, xa Vatican và xa nước Nga. Một bản tuyên bố chung sẽ được ký tại đây.
Theo Đức ông Manuel Nin, cuộc gặp này rất quan trọng, vì nó: “Nhấn mạnh đến đơn vị hiệp nhất, điều mà tất cả tín hữu kitô đều phải hướng đến”. Vì Giáo hội Chính thống Nga rất lớn, có từ 165 đến 250 triệu tín hữu. Trên quan điểm đức tin, cuộc gặp này quan trọng cho toàn bộ tín hữu kitô. Đức ông Nin lấy làm tiếc: “Từ một ngàn năm nay, tín hữu kitô chúng ta duy trì tình trạng không biết đến nhau này, không sống tinh thần Phúc Âm; qua lời Chúa Giêsu, chúng ta phải tìm lại sự hiệp thông, một sự hiệp thông mà Phúc Âm Thánh Gioan đã nói: ‘Xin cho chúng con được nên một!’”
Đức Gioan-Phaolô II và Đức Bênêđictô XVI đã biết Thượng phụ Kyrill, đã đưa ra con đường đại kết và Đức Phanxicô là người tiếp tục kế thừa. “Đây là cuộc gặp gỡ tích cực nhất chưa từng có,” Đức ông Nin vui mừng tuyên bố.
Cuộc gặp với Thượng phụ Kyrill thì phức tạp hơn là với Thượng phụ Báctôlômêô, Constantinople. “Mỗi Giáo hội chính thống là một Giáo hội tự trị và độc lập; nên các quan hệ với các giáo hội kitô giáo khác đều theo tiến trình riêng của từng giáo hội,” Đức ông Manuel Nin giải thích.
Một giai đoạn mới trong quan hệ giữa công giáo và chính thống giáo
Đức ông khẳng định đã có các cuộc gặp mặt giữa các hồng y và các giáo chủ Nga trong những năm gần đây. “Giây phút này là quan trọng vì các nhà lãnh đạo Giáo hội gặp nhau để thắt chặt tình huynh đệ với nhau.”
Các cuộc thảo luận về vấn đề “giáo trưởng của người Kế vị Thánh Phêrô” đã bắt đầu bàn luận. “Các Giáo hội chính thống thừa nhận vị trí danh dự hàng đầu nhưng không thừa nhận tính pháp lý của Giáo hoàng, các cuộc thảo luận của các hội đồng thần học bàn luận trên điểm này. (…) Hàng thế kỷ đã chia cách nhau; chúng ta không thể nghĩ rằng vấn đề này sẽ được giải quyết trong vài ngày.”
Từ tháng 11-2014, Đức Phanxicô đã nói lên dấu hiệu tích cực, “vẫn có đó ý muốn gặp nhau.”

Các điểm chung

Trinh nữ Maria
Người công giáo nhận Mẹ Maria là Mẹ Thiên Chúa và là Mẹ của Giáo hội. Người chính thống dâng mừng rất nhiều lễ Đức Mẹ, dù các cảm nghiệm có khác biệt, tùy theo hình ảnh giáo dân có về Đức Mẹ.
Phục Sinh
Các yếu tố chính: đối với người công giáo cũng như người chính thống, lễ Phục Sinh (Sự Thương Khó, chết đi và Sống Lại của Chúa Kitô) là nền tảng và thánh lễ Phục Sinh là đỉnh cao của đời sống kitô: phụng vụ chính thống tập trung chung quanh việc thánh hóa bánh thánh và hiệp thông với Chúa Kitô như thánh lễ bên công giáo.
Các thánh
Sự tôn kính các nhân chứng của đức tin thì cả hai Giáo hội đều giống nhau. Tuy nhiên có khác biệt trong các tiêu chuẩn để phong chân phước hay phong thánh.
Ba Ngôi
Ba ngôi là một huyền nhiệm dựa trên sự tôn thờ chung của người công giáo và chính thống vào Thiên Chúa “một mà ba”, Thiên Chúa duy nhất trong ba bản thể: Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần, dù có những bất đồng về cách diễn giải “tác động thần thánh” trên tín hữu, truyền bởi Thần Khí từ Ba ngôi, bắt nguồn từ Chúa Cha qua Chúa Con (theo người chính thống); hoặc do “ơn sủng” qua tác động của Thần Khí, bắt nguồn từ Chúa Cha và Chúa Con (theo người công giáo). Đó là một trở ngại về mặt thần học vẫn còn tồn tại: “Tôi vẫn còn hoài nghi, dù các thần học gia đã nghiên cứu, Thượng phụ Athenagoras nói: ‘Chúng ta hãy để các thần học gia thảo luận với nhau trên một hòn đảo rồi mình đi’”, gần đây Đức Phanxicô cũng lặp lại câu này. Tranh luận về vấn đề này có từ năm 589 khi những người dị giáo không chấp nhận thiên tính của Chúa Kitô.
Các bí tích
Người công giáo và chính thống đều có bảy phép bí tích: Rửa tội, Thêm sức, Thánh Thể, Giải hòa, Xức dầu, Chịu chức và Hôn nhân.

Các khác biệt

Đức Mẹ Vô Nhiễm

Người chính thống không xem Đức Mẹ Vô Nhiễm như một tín lý nhưng thừa nhận tình mẫu tử thiêng liêng của Đấng Tinh tuyền Vô nhiễm Maria, Mẹ Thiên Chúa. Năm 1950, Đức Giáo hoàng Piô XII đưa Đức Mẹ Vô Nhiễm vào tín lý, được các tín hữu công giáo tin.
Đức Giáo hoàng
Đối với người công giáo, Đức Giáo hoàng là vị đại diện của Chúa Kitô và đứng đầu tất cả các Giáo hội. Ngài là quyền uy tối thượng. Người chính thống không thừa nhận tính pháp lý về quyền uy tối thượng này, nhưng thừa nhận vị trí danh dự hàng đầu, người chính thống không chấp nhận sự bất khả ngộ của tín lý như Công đồng Vatican I năm 1870 đưa ra. Trong thế giới chính thống, Thượng hội đồng các giám mục có một quyền uy cao hơn là Tòa Thượng Phụ.
Bậc sống độc thân
Giáo hội Chính thống chấp nhận các linh mục đã lập gia đình nhưng không chấp nhận hôn nhân sau khi đã chịu chức. Giáo hội Công giáo áp đặt bậc sống độc thân cho các linh mục.
Lịch Grégoria và Julia
Từ năm 1582, Giáo hội Công giáo dùng lịch Grégoria (từ thời Giáo hoàng Grégoire XIII thế kỷ 16) khác với lịch Julia của người chính thống (lịch theo mặt trời do hoàng đế Jules César, năm 46 trước Chúa Kitô)

Những khác biệt giữa hai Giáo hội công giáo Roma và Giáo hội chính thống:

Về Quyền tối cao của Phêrô – Các người chính thống không công nhận Vị Giáo Hoàng, Giám mục Roma, người Kế Vị Phêrô, là thủ lãnh toàn thể Giáo hội. Hơn nữa họ còn coi ngài là “rối đạo, bè đảng”, và chỉ có họ là theo một đức tin đúng nghĩa mà thôi (tiếng Hy lạp là orthoxia, chính thống).
Về cơ cấu quyền bính – Trong Giáo hội chính thống, quyền quyết định tối cao là Thánh Hội Nghị (Synode), cơ quan tập đoàn của các Giám mục. Trái lại, trong Giáo hội công giáo Roma, quyền quyết định tối cao là Vị Giáo Hoàng, Giám mục Roma, Thủ lãnh Tông đồ đoàn và Giám mục đoàn, đối với toàn Giáo hội. Quyền quyết định tại các Giáo hội địa phương (giáo phận) thuộc Giám mục, trong hiệp nhất và hiệp thông với Vị Thủ lãnh tối cao và do Vị thủ lãnh tối cao bổ nhiệm. Cơ quan duy nhất thi hành quyền giám mục đoàn, với quyền quyết định chung cho toàn Giáo hội, là Công đồng chung (quy tụ các Giám mục thế giới), do Vị Thủ lãnh tối cao triệu tập và phê chuẩn các văn kiện. Nhờ đó, Giáo hội công giáo vẫn giữ được sự thống nhất về tổ chức và hiệp nhất thành một Giáo hội duy nhất. Sự thống nhất và hiệp nhất này không có nơi các Giáo hội chính thống. Mỗi Giáo hội chính thống tự trị và có tính cách quốc gia, thí dụ: Giáo hội chính thống Nga, Giáo hội chính thống Hy lạp, Giáo hội chính thống Rumani…), thiếu tính cách hoàn vũ và hiệp nhất. Vị Giáo chủ đại kết Constantinopoli, chỉ là một Vị Lãnh Ðạo tượng trưng, không có quyền hành nào trên các Giáo hội chính thống khác.
Về kỷ luật hôn nhân – Ðối với Giáo hội công giáo, hôn nhân là bất khả li, chỉ chấp nhận việc tái hôn, khi một người bạn chết đi, hoặc khi hôn nhân được tuyên bố là không thành trong chính lúc giao ước, vì thiếu một trong các điều kiện thiết yếu. Trái lại, nơi Giáo hội chính thống, trong một vài trường hợp, (như một bên bỏ ra đi), có thể tái hôn.
Về Luật độc thân của các Linh mục – Các linh mục của Giáo hội công giáo không được lập gia đình, phải giữ luật độc thân, để hoàn toàn lo phục vụ Giáo hội và các linh hồn (trừ một vài trường hợp đặc biệt, như các linh mục chính thống hay các mục sư của Giáo hội Anh giáo, của Giáo hội Tin Lành đã lập gia đình, nay trở lại Giáo hội công giáo, do đặc ân của Tòa Thánh được phép giữ lại người bạn của mình). Trái lại các linh mục trong Giáo hội chính thống và cả trong Giáo hội công giáo Ðông phương nữa, có thể là những người đã có gia đình trước, rồi được thụ phong linh mục. Tuy nhiên, các linh mục chính thống cũng như công giáo thuộc lễ nghi Ðông phương, mà có gia đình rồi, thì không được lên chức Giám mục. Các Giám mục thường được chọn trong số các Giáo sĩ thuộc các Dòng Tu thuộc lễ nghi Ðông phương.
Về Phụng vụ – Việc cử hành Thánh Lễ theo nghi thức Ðông Phương rất phức tạp và lâu dài hơn Lễ nghi Latinh. Việc rước lễ luôn luôn dưới hai hình Bánh và Rượu đã truyền phép. Trong Phụng vụ theo lễ nghi Latinh, việc rước lễ hai hình, được giới hạn trong một số trường hợp đặc biệt, như trong Lễ khấn Dòng, lễ Cưới, Rước lễ lần đầu, hoặc trong một cộng đồng nhỏ, v.v…
Về Tín lý – Như chúng tôi nhắc trên đây: Giáo hội chính thống không chấp nhận lời “Filioque” thêm vào Kinh Tin Kính (căn cớ của việc chia rẽ). Như vậy Giáo hội chính thống chỉ chấp nhận “Chúa Thánh Thần bởi Chúa Cha mà thôi”. Trái lại Giáo hội công giáo chấp nhận việc thêm lời “Filioque” “và bởi Chúa Con”, để tuyên xưng Chúa Thánh Thần, Ngôi thứ ba, bởi Chúa Cha và Chúa Con mà ra.
Về các tín điều khác được tuyên bố sau năm 1054, năm chia rẽ trầm trọng và kéo dài cho tới nay, Giáo hội chính thống không công nhận các tín điều này: như tín điều Ðức Maria vô nhiễm (do Ðức Pio IX tuyên bố 8.12.1854) – Ðức Trinh Nữ Maria rất thánh linh hồn và xác lên trời (do Ðức Pio XII tuyên bố ngày 01.11 Năm Thánh 1950), dù nguồn gốc việc sùng kính Mẹ Thiên Chúa (Theotokos) do các Giáo hội Ðông phương. Dĩ nhiên, vì không chấp nhận quyền tối cao của Vị Giám mục Roma, Kế Vị Thánh Phêrô, Giáo hội chính thống không chấp nhận hai Tin điều về Ðức Trinh Nữ Maria và Tín điều ơn vô ngộ của Ðức Giáo Hoàng. Ơn vô ngộ này do Công đồng chung Vatican I (năm 1870) tuyên bố và chỉ giới hạn trong các vấn đề liên hệ đến Ðức tin và Luân lý mà thôi