Với tự do ngôn luận, không tôn giáo nào không thể bị châm chọc… tuy nhiên…

Xin chia sẻ bài viết của Nguyen Quoc Tan Trung – hiện là tiến sỹ ngành công pháp quốc tế hiện đang sinh sống và làm việc tại Canada.

Cách mà kỳ Olympics tại Pháp gây ra nhiều tranh cãi đang bị nhiều bên sử dụng theo nhiều cách khác nhau. Người Nga dùng theo cách của họ, người Trung Quốc dùng theo cách của họ, các Giáo hội Ki-tô tức giận vì lý do riêng, và những nhóm ghét bỏ cộng đồng LGBT tận dụng thời điểm này cũng để bày tỏ nhiều quan điểm khác.

Bài viết này một phần chỉ muốn làm rõ thêm thông tin, một phần muốn phản đối quan điểm cho rằng quan ngại và không đồng tình với cách thực hiện của phần trích đoạn này là do “trần văn hóa thấp”.

1. BỐ TRÍ BỐI CẢNH, CẤU TẠO ẢNH, VÀ CÁC Ý NGHĨA LIÊN QUAN

Một trong những phản pháo thường thấy hiện nay từ phía những người ủng hộ Ban tổ chức chương trình là cho rằng họ dàn dựng lại cảnh tiệc tùng của thần Bacchus (thần thoại La Mã) hay Dionysus (thần thoại Hy Lạp), một vị thần đại diện cho rượu, khoái lạc, tiệc tùng… Người ta cũng nói thêm rằng tạo cảnh của biểu trình diễn là dựa trên bức “The Feast of Gods” (1635-1640) của Jan Harmensz van Biljert, chứ không phải “The Last Supper” (1498) của Leonardo Da Vinci.

Tuy nhiên, có lẽ một người được đào tạo cơ bản về lịch sử nghệ thuật châu Âu Phục Hưng đều hiểu và nhận ra ngay được điểm đặc trưng khiến The Last Supper nổi tiếng, đang được tạo dựng lại có chủ ý qua góc máy quay trong trích đoạn trình diễn tại Olympics.

Điều thứ nhất, trước Da Vinci, chưa ai hình tượng ra bối cảnh Buổi Tiệc Ly (hay bất kỳ buổi tiệc nào khác) bằng một chiếc bàn tiệc ngang hoàn toàn, khiến góc vẽ của ông gần như độc nhất ở thời điểm đó. Đây cũng là lý do góc vẽ này vẫn tiếp tục là một biểu tượng riêng cho Buổi Tiệc Ly cho đến ngày nay. The Feast of Gods có khả năng rất cao bị ảnh hưởng bởi The Last Supper, vốn trước nó tới hơn 100 năm.

Thứ hai, nỗi ám ảnh thường thấy của Da Vinci trong vấn đề đối xứng cũng khiến ông luôn căn chỉnh bức ảnh một cách điệu nghệ, với toàn bộ nội dung của bức ảnh được dàn trải đồng đều, với tâm điểm, đường hội tụ, đường ngang chân trời rõ ràng.

Ba cửa sổ hướng ra ngoài trời là đại diện cho Cha, Con và Thánh thần.

Nhóm 12 Tông đồ được Da Vinci tách ra làm bốn nhóm ba người lẻ tương tác với nhau. Từ trái sang, chúng ta có (Bartholomew, James, Andrew), (Peter, Judas, John), Chúa Jesus ở giữa, (Thomas, James Major, Philips), (Mathew, Thadeous, Simon).

Điều này được Da Vinci thực hiện bằng cách chia họ không chỉ bằng không gian giữa các nhóm, mà còn là hành động, biểu đạt và vẻ mặt họ bất ngờ và tranh cãi với nhau khi Chúa Jesus thông báo rằng trong 12 Tông đồ sẽ có một người phản Chúa. Về mặt chuyên môn, cách Da Vinci vẽ lại hành động, tương tác, và biểu đạt của 12 Tông đồ cũng đã được nhiều thế hệ nghiên cứu ca ngợi hết lời.

Có thể thấy tất cả các đặc trưng này đều được cố gắng tái tạo lại qua góc quay và bối cảnh của trích đoạn diễn.

Từ việc góc máy quay dừng lùi ngay lúc có đủ ba phần đèn chia trời thành ba mảnh (ba cửa sổ trong The Last Supper); các nhóm ba người tương tác, tranh cãi với nhau; đường chân trời được căn chỉnh ngay đầu của các diễn viên… Đây là tất cả những đặc trưng cố gắng tái hiện lại The Last Supper, điều mà bức The Feast of Gods, hay bất kỳ tưởng tượng nghệ thuật tiệc tùng Hy Lạp/La Mã nào, không hề áp dụng.

Là một người không chuyên, mình vẫn khó tưởng tượng được rằng bất kỳ chỉ đạo nghệ thuật thông tuệ nào muốn mô tả một buổi tiệc tùng thần thánh Hy Lạp/La Mã lại thiếu cẩn trọng đến mức phải kèm tất các đặc trưng định danh đã quá nổi tiếng của The Last Supper.

2. DÙNG THẦN DIONYSUS (BACCHUS) HAY APOLLO ĐỂ BIỆN GIẢI CHO CÁC TRANH CÃI VỀ KI-TÔ GIÁO THẬT RA CŨNG LÀ MỘT DẠNG SO SÁNH THIẾU THIỆN CHÍ

Điều này là bởi vì một trong những luận giải có tính chỉ trích và xét lại Thiên Chúa giáo trước nay là cho rằng các câu chuyện về Chúa Jesus chỉ là tái dựng lại một số câu chuyện thần thoại Hy Lạp. Một số trong đó đi xa tới mức cho rằng Jesus như là một nhân vật lịch sử không tồn tại.

(Những quan điểm gây tranh cãi này có thể tìm thấy trong các quyển như của Freke và Gandy’s Was the ‘Original Jesus’ a Pagan God?; hay quyển The Jesus Mysteries của Timothy Freke và Peter Gandy)

Ví dụ, đã có một số tác giả cho rằng khả năng Chúa Jesus biến nước thành rượu là biến tấu lại từ vị thần rượu Dionysus (dù không có giai thoại nào về việc Dionysus biến nước thành rượu). Hay việc Dionysus từng chet và sống lại cũng được mang ra để cho rằng “huyền thoại” về Chúa Jesus được lấy ra từ đó.

Hay các giai thoại, lời văn, hay hình ảnh mô tả Chúa Jesus ở giai đoạn giáo hội tiền kỳ cũng khiến nhiều người cho rằng Jesus là tái dựng lại của các vị thần mặt trời Hy Lạp như Helios hay Apollo.

3. DIONYSUS (BACCHUS) TRỞ THÀNH TRUNG TÂM BỮA TIỆC CŨNG KHÔNG PHẢI Ý HAY

Ngay cả lời giải thích của BTC về việc dùng thần Bacchus hay Dionysus là trung tâm của bữa tiệc “đại đồng”, “phi bạo lực” hay “vì hòa bình” cũng gặp phải vài chướng ngại lý thuyết lẫn thực tiễn.

Dionysus hay Bacchus không đơn giản là các vị thần của rượu, sự sinh trưởng hay tiệc tùng. Đặc điểm nổi tiếng nhất của họ là khoái lạc, tà dâm.

Trong ghi chép lịch sử, người La Mã từng rất ưa thích các buổi tiệc có tên Bacchanalia (Buổi tiệc tôn thờ thần Bacchus), nơi mà những người thuộc Giáo phái Bacchus/Dionysus (the Cult of Bacchus/Dionysus) tham gia uống rượu xay xỉn, quan hệ theo hướng “or..gy party” (nghĩa là gì thì người xem có thể tự check), thậm chí có xu hướng bạo hành lẫn nhau.

Theo ghi chép của sử gia La Mã Livy, Bacchanalia và Cult of Bacchus/Dionysus tha hóa toàn bộ các vùng mà nó đến, khiến cá nhân, gia đình, cộng đồng… phá vỡ hầu hết các quy chuẩn về đạo đức, pháp luật quốc gia, giáo lý tôn giáo… nên có.

Với lịch sử và nền tảng như thế, nói rằng Bacchus hay Dionysus có liên hệ mật thiết gì với thông điệp chính yếu của Olympics thật sự có hơi… hời hợt và khinh rẻ năng lực của quần chúng nhân dân là khán giả của buổi biễn diễn.

Với những thông tin trên, mình nghĩ rằng BTC và chỉ đạo nghệ thuật thật ra có chủ ý khó rõ ràng của họ. Và việc bị chỉ trích bởi cộng đồng Cơ-đốc nhân, sau đó mang Bacchus hay Dionysus ra để “Got you!” thật ra cũng là một chủ ý ngay từ đầu.

Nhưng điều này có giúp ích được gì cho hình ảnh của cộng đồng LGBT hay không?

Công đồng Công giáo và các giáo hội Ki-tô khác nhau hiện nay có lẽ là nhóm dễ đối thoại nhất về quyền của cộng đồng LGBT, chỉ đứng sau Phật giáo. Hầu hết các nhóm tôn giáo còn lại sẵn sàng “đối thoại” với cộng đồng bằng gậy gộc và đá xanh.

Xa lạ hóa và thách thức các Cơ-đốc nhân thật sự không giúp ích gì được cho thông điệp của cộng đồng cả.
— — — — – — – —

Lễ khai mạc Olympique 2024: Một số phản ứng trước sự nhạo báng Kitô giáo

Lần đầu tiên kể từ khi Thế vận hội Olympique được tái lập, lễ khai mạc không diễn ra ở sân vận động, nhưng trên một tuyến sông dài khoảng 6 km, từ cầu Austerlitz đến cầu Iéna với các khán đài dọc hai bên bờ cho 300 nghìn khán giả.