“Lửa đã cháy, lệ đã rơi” nhà thờ cổ 130 tuổi hoá tâm hồn “người Trung Lao”

Vẫn nhớ! Ngày hôm đó (5/8/2017), nắng thu Trung Lao còn gay gắt và khắc nghiệt. Cái nóng nắng pha chút khô hanh khiến người người ngột ngạt hỏi nhau rằng trời đã chuyển sang thu hay chưa?.

Chút nắng gắt kèm gió nóng chưa kịp dịu, “bất ngờ” đến khoảng 23h đêm, người dân thấy “nóng” còn ngột ngạt hơn rất nhiều khi tiếng chuông “bất thường” phát ra từ tháp chuông nhà thờ Trung Lao giật kêu liên thanh không ngớt, âm thanh khác hoàn toàn so với những ngày thường.

Kèm theo giữa tiếng chuông âm vang đó, là tiếng người dân hô hào nhau “cháy, cháy… nhà thờ cháy rồi…”, khi đó, nhiều người mới nhận ra tiếng chuông đó là để thông báo cho người dân trong thôn đến dập lửa cứu ngôi nhà thờ cổ 130 năm tuổi được xây dựng bằng gỗ lim đang bị lửa bao trùm.

Một công trình thiêng liêng với người dân Trung Lao bỗng bị lửa thiêu rụi khiến lòng người cũng thấy giăng mắc nỗi sầu.

Trong tâm thức mỗi người dân Trung Lao, xã Trung Đông, huyện Trực Ninh, Tỉnh Nam Định, ngôi nhà thờ Trung Lao là biểu tượng thiêng liêng nhất đối với họ, dù đi xa hay ở bất kỳ nơi đâu khi nhắc tới Trung Lao ai ai cũng không thể quên ngôi nhà thờ và tháp chuông nằm ở giữa thôn.

Tại thời điểm ngôi nhà thờ Trung Lao bị lửa thiêu rụi, nếu ai đó vô tình đọc được tin “Ngôi nhà thờ cổ 130 tuổi bị cháy rụi trong đêm” kèm những hình ảnh ngôi nhà thờ cháy sẽ khó kìm lòng, rơi lệ.

Những người bước vào ngưỡng cửa hoài niệm như tôi thoáng nghe tin mà xót xa trong lòng, tôi bỗng vô thức lục tìm lịch sử của nhà thờ Trung Lao. Khi ấy! Thấy “hồn muôn năm cũ” đa mang, sầu vương kỷ niệm với ngôi thánh đường gợi nhớ biết bao kỷ niệm tuổi thơ ùa về.

Những dòng giới thiệu lịch sử nhà thờ Trung Lao trong cuốn “Kỷ yếu Trung Lao”, hay trên màn hình máy tính khiến nỗi nhớ lại thêm khắc khoải, như ai đó đang nói hộ lòng mình.

Ngôi nhà thờ cổ Trung Lao được khởi công xây dựng từ năm 1888, xây dựng trong vòng 10 năm hoàn thành năm 1898. Nhà thờ có chiều dài 50m, rộng 16m, gồm 11 gian, được xây bằng gạch, mái lợp ngói đỏ hình vẩy rồng, còn gọi là ngói Nam.

Cho đến ngày 5/8/2017, nhà thờ Trung Lao tròn 130 năm tuổi là một công trình kiến trúc độc đáo kết hợp các yếu tố Gothic, Tây Ban Nha và kiến trúc truyền thống Việt Nam, tọa lạc tại thôn Trung Lao, xã Trung Đông, huyện Trực Ninh, tỉnh Nam Định.

Toàn bộ nội thất bên trong đều được làm từ lõi gỗ lim do thợ mộc lành nghề thực hiện. Cột của nhà thờ là những thân gỗ lim có đường kính từ 70cm đến 80cm được để mộc mạc, không trang trí. Các vì kèo, xà khóa, xà cân nâng đỡ cây long cốt được chạm trổ rất công phu với hoa văn hoa lá uyển chuyển, tạo sự nhẹ nhàng, thanh thoát.

Phía gian bệ thờ được sơn son thiếp vàng với hai màu vàng, đỏ, là một công trình điêu khắc hết sức công phu, được trau chuốt tới những chi tiết nhỏ nhất. Năm 1986 một trận bão lớn đã làm đổ bức tường các cửa hành lang, sau đó hai bức tường cửa hành lang được xây dựng lại theo kiến trúc hiện đại. Đến năm 1996 trong dịp kỷ niệm 100 năm xây dựng, ngôi nhà thờ đã được trùng tu lại.

Với người dân Trung Lao, ngôi nhà thờ là biểu tượng thiêng liêng, một phần của tuổi thơ và là một phần lịch sử. Mong nhớ, hẹn hò và chia ly cũng từ đây để rồi, biết bao đôi trai gái nên duyên vợ chồng “thề – ước” trong ngôi thánh đường, và cũng có những giọt nước chia ly người thân yêu từ biệt cõi trần trước khi về với tổ tiên…

Nhà thờ cổ Trung Lao là thế, xen kẽ niềm vui và nước mắt.

Đã bao lần, mẹ lặng lẽ đến nhà thờ, đã bao lần bà yên lặng hồi lâu đọc kinh cầu “bình an” cho gia đình. Và rồi, bóng dáng cha dắt tay con vào nhà thờ. Ở đâu đó, tiếng trẻ thơ nô đùa trước sân nhà thờ.

Mỗi người con xa quê Trung Lao, sau bao năm, mỗi lần trở về khi nhớ tới tuổi thơ lại ra nhà thờ. Nhà thờ Trung Lao đã là hoài niệm gắn với tuổi thơ bao người.

“Lửa đã cháy, nước mắt đã rơi”, nhưng không vì thế mà làm cho ý trí của người dân Trung Lao “buông bỏ”. Lửa đã cháy không có nghĩa là Nhà thờ trở thành tro bụi, nước mắt rơi không có nghĩa là từ bỏ.

Và rồi! Đến ngày 8/4/2018, với tinh thầnh hiệp nhất người dân GX Trung Lao đã quyết tâm, đồng lòng khởi công tái thiết lại ngôi thánh đường cổ 130 tuổi bị lửa thiêu rụi.

Ngôi thánh đường Trung lao được tái thiết xây dựng lại có quy mô lớn với kích thước chiều dài 63 mét, chiều rộng 21 mét, bao gồm 40 cột gỗ lim. Trải qua hơn 4 năm xây dựng đến nay (4/9/2022), ngôi thánh đường Trung Lao đã cơ bản hoàn thành theo kiến trúc cũ bằng gỗ lim, hoa văn tinh xảo. Nhà thờ Trung Lao là nơi đã thành “tâm hồn người Trung Lao”.