Tiếng nói của báo chí và chuyên gia: Vụ án truyền chức cho anh Hồ Hữu Hòa

Bài viết này không có mục đích bới lông tìm vết, cũng không phải để chỉ trích phê bình ai. Bài viết này chỉ phơi bày thực trạng thiếu vắng tiếng nói của truyền thông Công giáo và ý kiến của các chuyên gia với ước mong trong tương lai, khi có những biến cố lớn xảy ra với Giáo hội tại Việt Nam, người đọc tin Công giáo có được những tin tức chuẩn xác, cập nhật và những bình luận đánh giá đáng tin cậy từ những người có chuyên môn. Xin vui lòng không đọc tiếp nếu bạn không có cùng quan điểm này và cho rằng tôi đang ‘phán xét’ người khác. Mong bạn đọc thông cảm kẻo mất thời gian của nhau.

Khi ở trong xã hội, có chuyện gì xảy ra là người phóng viên sẽ có mặt ngay lập tức tại hiện trường, cố gắng phỏng vấn những người liên quan, thu thập tin tức từ dư luận xem họ nghĩ gì và cảm thấy ra sao. Quan trọng hơn, người phóng viên sẽ lắng nghe ý kiến từ những chuyên gia của các lĩnh vực liên quan tới sự kiện đang được công luận chú ý. Nhờ vậy mà báo chí có thể được ví như những nhà quan sát của thời đại. Họ cho chúng ta cái nhìn toàn cảnh về mọi biến cố lớn nhỏ trong xã hội với những nhận định, góc nhìn đa chiều. Báo chí và chuyên gia là hai động lực lớn thúc đẩy xã hội đổi mới một cách tích cực.

Lấy quan điểm trên để làm khung tham chiếu trong sự kiện liên quan tới vụ truyền chức cho anh Hồ Hữu Hòa, tôi thấy có một vài điểm lấn cấn gợn lên. Nhưng trước hết, xin được lược kê lại những diễn tiến trên truyền thông công giáo và cả truyền thông thế tục.

Mọi chuyện bắt đầu từ một lá thư không rõ tên người viết với tựa đề: ‘Thầy bói trở thành linh mục giáo phận Vinh.’ Bức thư này được lan truyền nhanh chóng với tốc độ chóng mặt và gây nên sự xôn xao trong dư luận. Có rất nhiều người hoài nghi về tính chân thực của nội dung sự việc. Nhiều người đặt dấu hỏi liệu có khi nào chỉ là sự trùng hợp tên tuổi giữa một có liên quan tới vụ án hối lộ và một người mới được chịu chức?

Truy lại nguồn gốc lá thư, thì tôi tìm thấy bản sớm nhất đăng ngày 8 tháng 2 năm 2023 bởi facebooker: Nguyễn Đình Trọng. Một ngày trước đó, facebooker này đã đăng một bài ngắn kèm theo một phần video buổi lễ truyền chức.

Sự việc trở nên nóng hơn trên các diễn đàn Công giáo, các kênh youtube, facebook cá nhân. Trong đó nổi bật là các kênh của linh mục Maritno Nguyễn Thông, và faceboker Hai Le

Đứng trước sức ép của dư luận, ngày mùng10 Tháng Hai năm 2023, Đức Cha Long đã đưa ra Thông báo minh định về sự việc liên quan đến anh GB. Hồ Hữu Hòa. Đây được đánh giá là hành động kịp thời để trấn an dư luận, dù rằng bản thông báo còn để lại rất nhiều câu hỏi bỏ ngỏ.

Khi đã có xác nhận từ phía giáo phận Vinh như thế, trang web Hội đồng giám mục Việt Nam đã kịp thời đăng lại trên cổng thông tin và kênh Youtube của mình ngay trong ngày 10 tháng 2 . Có lẽ rút kinh nghiệm từ vụ việc liên quan tới cha giu se Trần Ngọc Thanh, OP nên lần này, trang web hội đồng đã nhanh chóng dẫn lại nguồn tin như thế.

Trang web Tổng giáo phận Sài gòn đăng lại trong ngày 10 tháng 2. Trang web Tổng giáo phận Huế dẫn lại thông tin một ngày sau đó, ngày 11 tháng 2. Hai kênh truyền thông lớn khác là Tổng giáo phận Hà nội và giáo phận Bùi Chu cho đến thời điểm viết bài (ngày 20/2) vẫn chưa hề có một dòng tin nào về vấn đề này.

Có thể nói từ thời điểm thông báo minh định của Đức Cha Long, báo chí tự do bắt đầu loan tin về sự việc nội bộ của Công giáo. Vụ việc không còn là mối bận tâm riêng của các thành phần trong giáo hội, nhưng đã trở nên đề tài bàn luận trong dư luận xã hội.

Diễn tiến tiếp theo là Tòa Giám mục Giáo phận Vinh thông báo gửi các linh mục trong Giáo phận ngày 15-02-2023. Thông báo được các kênh khác nhau loan tải nhưng không có trên web giáo phận, có lẽ là vì gửi riêng cho các linh mục.

Một bước ngoặt đáng chú ý là hãng tin Công giáo UCANews và trang Web hội đồng giám mục Úc Châu đã loan tin sự việc vào ngày 14 tháng 2 năm 2023. Đây là những bản tin đầu tiên bằng tiếng Anh, góp phần đưa sự việc ra công luận quốc tế và gây được sự quan tâm không chỉ trong nội bộ Công giáo Việt nam mà là khắp nơi, nhất là đất nước Philippines, nơi có liên quan tới sự việc. Đây không còn là chuyện riêng của hai giáo phận, nhưng là chuyện của hai giáo hội láng giềng có nhiều tương quan.

Ngày 17 tháng 2, Đức cha giáo phận Maasin đã ra Thông báo chính thức về việc truyền chức cho anh Hồ Hữu Hòa. Nội dung bản thông báo đã cho công luận được biết toàn cảnh sự việc, những cá nhân liên quan và việc cố tình làm giả mạo giấy tờ. Tuy cũng còn nhiều nghi vấn nhưng đến thời điểm này, có thể nói đây là bản thông báo đầy đủ nhất liên quan tới sự việc. Nhờ vậy mà công luận một lần nữa được trấn an rất nhiều.

Cũng phải đợi đến tận thời điểm ngày 17 tháng 2, trang Vatican News tiếng Việt mới có bản tin đầu tiên là nội dung thông báo từ phía Philippines. Fanpage của nhà đài cho biết:

”Chiều ngày 17/2/2023, Đức cha Precioso D. Cantillas, SDB, Giám mục Giáo phận Maasin, đã gởi Bản Tuyên bố chính thức của ngài đến Vatican News Tiếng Việt liên quan đến “Việc truyền chức của Cha Gioan Baotixita ‘JB’ Hồ Hữu Hòa”, với ước mong “giúp soi sáng cho việc tìm kiếm sự thật” và “chúng tôi hy vọng rằng lợi ích của những người liên quan và của toàn thể Giáo hội, được tôn trọng và bảo vệ.”

Cổng thông tin của Hội đồng giám mục Philippines viết bài và dẫn lại bản thông báo vào buổi chiều cùng ngày.

Ngày 19 tháng 2 năm 2023, tờ thời báo Manila Times, một kênh truyền thông xã hội, loan tin về vụ việc cho công chúng tại Philippines.

Bên trên là lược qua về diễn tiến trên truyền thông.

Điều thực sự làm trăn trở người đọc tin công giáo là: Việc truyền chức có thành sự hay không và giáo luật nói gì về những sai phạm và trách nhiệm của các giáo sĩ trong vụ việc này? Lẽ dĩ nhiên, mọi kết quả cuối cùng sẽ chỉ được công bố bởi Tòa Thánh nhưng người đọc tin Công giáo cũng cần được biết các chuyên gia nhìn nhận thế nào về vấn đề này. Họ cần được lắng nghe những con người hiểu biết sâu rộng, giống như người ta luôn tham khảo ý kiến trong các sự việc quan trọng trong xã hội vậy.

Riêng về ý kiến đánh giá các chuyên gia, tôi chỉ thấy đây đó một vài bài phỏng vấn ý kiến của một số linh mục hoặc các ngài đăng đàn thảo luận, hoặc nhờ người đăng tải.

Một điểm sáng là tôi thấy có anh J.B Hữu Nhân, một giáo dân có nhiều kinh nghiệm về quản trị và luật dân sự, anh đang mạnh dạn đăng tải những bài nhìn nhận vấn đề trên cơ sở giáo luật.

Tuy nhiên, tôi thấy vẫn cần phải có tiếng nói của các chuyên viên về giáo luật. Tìm kiếm mãi cũng chỉ thấy bài: CHỊU CHỨC THÁNH VỚI ỦY NHIỆM THƯ GIẢ MẠO CÓ THÀNH SỰ KHÔNG? Của tác giả là lm Dũng. Cha Martino Thông cho biết: cha Dũng là Tiến sĩ Giáo Luật và hiện là chưởng ấn giáo phận Nha Trang. Cha có trang www.giaoluatconggiao.com

Như vậy, nếu quan sát diễn tiến ‘thời sự’ trên các kênh truyền thông công giáo, ta thấy có một sự tôi đánh giá là phản ứng hơi chậm và còn quá ít các bài viết của những người trí thức có chuyên môn.

Nhiều kênh truyền thông Công giáo có uy tín khác mà tôi thường theo dõi nhưng không hiểu vì lý do gì mà trong vụ việc này, chỉ một dòng tin thông báo, copy và paste lại các bản thông báo chính thức, cũng không có! Phải chăng đây là sự việc không đáng bận tâm cho những nhà truyền thông Công giáo? Đâu là vai trò và sứ mạng ngôn sứ của người môn đệ khi dân chúng đang ngóng chờ từng ngày từng giờ Sự Thật?

Tôi cũng hi vọng sẽ có nhiều tiếng nói hơn nữa của các chuyên gia về giáo luật và bí tích, dù hạn chế vì nhiều tình tiết còn chưa được sáng tỏ, nhưng ít ra người giáo dân biết được các ngài cũng đang có chung mối bận tâm như họ.

Hiệp hành ngay trong chính địa hạt truyền thông là phải như vậy.. Chậm trễ trong truyền thông luôn gây ra những hậu quả khôn lường, nhất là về niềm tin.

#sukienanh3h